Het verhaal van Deurne
In het ‘Verhaal van Deurne’ behandelen we de Deurnese cultuurhistorie aan de hand van chronologisch geordende verhalen. Samen met de inventarisatie, brengt het kansen in beeld en maakt het afwegingen met andere thema’s, beleidsvelden en programma’s mogelijk.
Verhaallijnen
Deurnes’ pre- en protohistorie: in wisselwerking met het landschap (tot 1150 na Chr.)
Vroegere inwoners van wat nu Deurne heet waren sterk afhankelijk van wat het landschap aan mogelijkheden bood. Al meer dan 35.000 jaar geleden liepen er hier al mensen rond, toen er van de huidige ‘moderne mens ’ in onze gewesten nog geen sprake was. Met de introductie van de landbouw, korter dan 6.000 jaar geleden, vestigden mensen zich op vaste plekken. Aan het eind van deze periode kregen machtige verre abdijen, zoals Echternach, bezittingen in Peelland.
Dynamisch Deurne: veranderingen in de late middeleeuwen (1150 – 1550 na Chr.)
In de late middeleeuwen veranderde er voor de Deurnenaren heel veel. De bevolking groeide sterk en Deurne werd onderdeel van het graafschap Rode en later het hertogdom Brabant. De invloed van steden en de markteconomie werd voor iedereen merkbaar. Het patroon van oude dorpen en kleine gehuchten zoals we dat nu nog kennen dateert uit deze tijd.
Divers Deurne: een tijd van diversiteit, standsverschillen en industrialisering (1550 - 1850)
De bevolkingsgroei vanaf de late middeleeuwen zorgde voor een grotere kloof tussen arm en rijk. Er werden kastelen en later ook kleinere landhuizen gebouwd, maar ook ontstond een groep van boeren in kleine lemen huisjes. In de dorpen woonden rijke kooplieden, maar ook arme arbeiders die in kleinschalige fabriekjes werkten. Deurne kende onder meer vroege steen-, aardewerk- en textielindustrie.
Defensief Deurne: verdedigen in en met de Peel (1200-1991)
Door de eeuwen heen was de ligging tegen de Peel steeds van groot strategisch belang. Dat blijkt al uit de ligging van kastelen, blokhuizen en landweren, vaak aan of dicht bij de weinige uitvalswegen door de Peel heen. Met de Peel -Raamstelling is de meest recente verdedigingslinie door de Peel zelf aangelegd. Vele sporen en verhalen hangen met deze militaire geschiedenis samen.
Boeren en turfsteken in Deurne: werken voor de kost (1200-heden)
Al bijna 6.000 jaar is de geschiedenis van Deurne nauw verbonden met het boerenbedrijf. Zowel onder- als bovengronds zijn daarvan vele resten bewaard gebleven. We kunnen denken aan archeologische sporen van boerderijen, maar ook waardevolle boerderijen en daarbij horende cultuurlandschappen. Hiervan dateren de bovengrondse sporen vooral van na de 12e eeuw. De handmatige en industriële turfwinning speelde relatief kort in die lange geschiedenis. Ook daarvan zijn nog duidelijke sporen in het landschap bewaard gebleven.
Rooms en stedelijk Deurne: het dorp krijgt stadse trekken (1800-heden)
Uit de kleine middeleeuwse dorpen werden in de loop der tijd verzorgingskernen voor de omgeving. De vele gebouwen van rooms-katholieke signatuur, zoals kerken, liefdehuizen en scholen zijn daarvan voorbeelden. Uit kleine gehuchten vormden zich nieuwe dorpen (zoals Neerkant), en ook de turfwinning zorgde voor het ontstaan van een nieuwe kern: Helenaveen. Zelfs de verstedelijking van vooral Deurne en Liessel in de 20e eeuw heeft alweer waardevolle sporen achtergelaten.
